Subliminal Mesajların Tüketiciler Üzerindeki Etkisi

Neredeyse hayatımızı sürdürdüğümüz her alan bir reklam mecrası haline geldi. Reklamlarla yaşıyoruz, yürüyoruz, arabalarımıza biniyoruz… Yürüdüğümüz yollar, bilgisayarlarımız, mobil telefonlarımız… Birileri sürekli olarak kulağımıza “Ben daha iyiyim, beni al, ben seni mutlu ederim, bana ihtiyacın var…” gibi cümleler fısıldıyor. “Benim ayakkabım ayağını daha rahat ettirir!”, “Ben daha lezzetliyim!”, “Ben daha hızlı giderim” diye bağırıyor kimisi de… Yaşam koşullarımız içerisinde birçok özelliğimizi reklamlar belirliyor çünkü herkes bir şekilde reklamlardan etkileniyor. Ve çoğu kişi reklamların belirleyici olmadığını, bilinçli şekilde karar vererek satın alma davranışını gerçekleştirdiğini iddia ediyor. Bu elbette mümkün ancak bunun tam tersi de mümkün. Tamamen bilinçaltımızın yönlendirmesiyle de birçok davranışı gerçekleştirebiliyor ve bunun farkına dahi varmayabiliyoruz. Reklamlar açısından bakıldığında, bilinç yani algı dışında bilinçaltını etkileyecek ses ve görüntüler içerek reklamlar subliminal reklamlardır. Bu reklamlar içinde yer alan gizli mesajları bilinç algılamasa da, bilinçaltı etkilenir ve davranış oluşur. İnsan bedeninin büyük ölçüde bilinçaltının etkisinde olduğu düşünüldüğünde de subliminal reklamların bu noktada oldukça etkili olabileceğini söylemek yanlış olmaz. 1900’lü yıllardan bu yana kullanılan bilinçaltının ses ve görüntü kaydetme özelliği illüzyon gösterileri başta olmak üzere pek çok yerde kullanılır. Reklamlar açısından bakıldığında subliminal reklamın öncüsü Camel’dir. 1913 yılında hazırlanan sigara paketinin üzerinde yer alan deve figürünün içinde bir insan figürü gizlenmiştir. Ve bu aynı zamanda da subliminal mesaj dendiğinde akla en sık gelen örnektir. Subliminal reklamların kişiler üzerinde etkili olabilmesi için mutlaka çok dikkatle izlenmesi, defalarca aynı uyarana maruz kalınması gerekli değildir. Sadece bir kez karşılaşılan bir mesaj da etkili olabilir. Özellikle bilinçaltının en yoğun tepki verdiği ölüm ve doğum konularına vurgu yapan subliminal reklamlar kişileri farkında olmadıkları şekilde etkiler. Bilinçaltı bir çeşit depolama alanıdır ve beyin burada depolanan verileri gerekli olduğunda çıkarır. Reklam ile beyne yerleşen bir mesaj, o mesajı taşıyan ürün ile karşılaşıldığında açığa çıkarak, kişilerin davranışlarını etkileyebilir. Subliminal reklamların etkilerine, uygulamalarına dair pek çok örnek mevcut. Hiçbir reklam kişilerde doğrudan etki oluşturmaz ancak onların belirli ürünlere yönelmesinde yardımcı konumda olabilir. Subliminal mesajlara örnek olarak Kuzuların Sessizliği Filminin afişinde yer alan çıplak kadın bedenlerinden oluşmuş kurukafa figürü, Coca Cola ve Pepsi’nin bazı reklamları, çizgi filmlerde yer alan mesajlar, Red Kit ve sigarası, Time Dergisi’nin Kaddafi’yi kapak yaptığı sayısında kill (öldür) mesajını görün fovea hareketlerinin görebileceği bir şekilde yerleştirmesi sık sık gösterilir.